حافظه دیداری

این حافظه در یادگیری برای باز شناسی و به یاد آوردن حروف الفبای نوشته شده ،اعداد و خزانه لغات دیداری به همان اندازه مهم است که تکامل هجی کردن و مهارت های زبان نوشتاری. این حافظه برای انجام تکالیف جور کردن از راه دیدن،کپی کردن اشکال،محاسبه مسائل ریاضی و یادگیری،طرز استفاده از وسایل بازی ها نیز بسیار مهم است0(ساموئل کرک،جیمز چلفانت،1377)

ارتباط حافظه دیداری با املا

علاوه بر تعمیم های واجی، توانایی در املا آشکارا به حافظه توالی بینایی بستگی دارد. کودکی که ناتوان از یاد آوری یا تجسم حروف و ترتیب و توالی آن در کلمات باشد بلاتردید در املا ضعیف خواهد بود. بسیاری از تکنیک های مؤفق در آموزش املا عملاً به تقویت حافظه توالی بینایی تأکید داشته اند.برای مثال فرنالد فن رد گیری را برای آموزش املا تکمیل نموده است. این تکنیک با بکارگیری دو مسیر حسی حرکتی و لامسه، تصویر بصری کلمه را در ذهن کودک تقویت می کند، چرا که برای درست نویسی یک کلمه علاوه بر ضبط آن در حافظه باید توانست همان کلمه را به طور کامل به هنگام نوشتن به خاطر آورد.برعکس به هنگام خواندن، نگهداری تصویر بصری در بازشناسی کلمات لازم نیست.(فریار،رخشان،1379)

ارزیابی حافظه دیداری

با آزمون توالی حافظه بینایی حافظه کودک را در تولید منظم اشکالی که می بیند می سنجد. در این آزمون، از کودک می خواهند یک سری محرک های بینایی نظیر عکس اشیاء یا اشکال هندسی را پس از دیدن، به یاری حافظه خود به همان ترتیب مجدداً مرتب کند.(سیف نراقی،نادری 1379)

تشخیص ضعف حافظه دیداری در املا

موارد زیادی را می توان در ارتباط با عدم هماهنگی بین تلفظ و کتابت بیان نمود. لکن اکثر این مثال ها به زبان های دیگر مربوط می شوند0 اما آنچه به مشکل املا در زبان فارسی مربوط می شود علاوه بر اشکالات جزئی  در این زبان بیشتر مربوط به تعدد حروف همصداست0

به عنوان مثال به نمونه های زیر توجه کنید:

^« دیروز منصور مریض شد،مادر و خواهرش او را به مطب پزشک رساندند. پذشک پص از معاینه برای منسور قرص های مخصوص نوشت. مادر وخاحرمنثورپث از خداحافظی متب پظشک را طرک کرده برای خرید غرس حای مخثوس به چند داروخانه سر زدند.^»(فریار،رخشان،1379)

علت عمده این نوع غلط های دیکته ای ضعف حافظه دیداری است. یعنی کودک به خوبی قادر نیست تصویر حروف مورد نظر را در کلمه به خاطر بیاورد. رونویسی کردن درست این واژه ها می تواند به دانش آموز کمک کند، اما این کمک لزوماً به سایر موارد انتقال نمی یابد. بهتر است حافظه دیداری کودک را تقویت کنیم تا نه تنها دیکته درست واژه ای را که غلط نوشته است فراگیرد بلکه با خواندن و دیدن هر کلمه جدید توانایی به خاطر سپاری آن را داشته باشد.(تبریزی،1382)

درمان

هرگاه تشخیص داده شود که حافظه بصری مهمترین عامل شکست در املا است عملیات تقویت و نیرو بخشی حافظه بصری برای کمک به فرد ارائه می شود. (فریار،رخشان،1379)

راهبردهای درمانی تقویت حافظه دیداری

تمیرینات بهتر است به صورت بازی و با حوصله انجام شوند.

تمرینات را با توجه به سن و ظرفیت پایه کودک شروع می کنیم:

1- چند شی یا اشکال هندسی و تصاویر (از دوشی،تصویر یا شکل شروع می کنیم) به کودک نشان می دهیم، پس از پوشاندن آن ها کودک باید اشیایی را که دیده بود نام ببرد و در صورت مؤفقیت تعداد را بیشتر می کنیم.
2- با موزائیک های رنگی شکلی را درست می کنیم و بعد از چند ثانیه که کودک آن ها را دید می خواهیم بدون دیدن طرح ، آن را بازسازی کند.
3- مهره های یا دکمه های رنگی و نخ و الگو را در اختیار کودک قرار می دهیم وبعد از اینکه به خوبی طرح الگو(از طرح های ساده شروع می کنیم) را دید و به حافظه سپرد می خواهیم بدون دیدن طرح،مهره ها را طبق الگو نخ کند.
4- اشکالی را با چوب کبریت درست کرده و روی آن را می پوشانیم و از کودک می خواهیم آن را بازسازی کند.
5- کارت های تصاویر را به صورت دوتایی از پشت می چینیم و بازی را شروع می کنیم.ابتدا کودک دو کارت را برمی گرداند اگر شبیه به هم بودند به عنوان امتیاز یک کارت دیگر برمی گرداند در غیر اینصورت کارت ها را بر می گرداند اما جای آن ها را به خاطر می سپارد تا به محض برگرداندن کارت بعدی جای کارت مشابه را به خاطر بیاورد و بازی با نفر مقابل ادامه پیدا می کن   
6- مجموعه محدودی از اشکال، طرح ها یا اشیاء را به کودک نشان دهید و بخواهید مشابه همان قطعات را از بین وسایل دیگر پیدا کرده و با همان نظم بچیند. قطعات رنگی، قطعات منقوش یا انواع کاشی ها و سرامیک برای چنین تمریناتی می تواند مفید باشد.

• 7- بر روی یک صفحه پارچه ای، تصاویری از فعالیت هایی که بیان کننده داستانی هستند قرار دهید.تصاویر را بردارید و از دانش آموز بخواهید که داستان را براساس حافظه بینایی تصویر کنند.

8- مجموعه ای از اشیاء را به کودک نشان دهید. روی اشیاء را بپوشانید و یکی از اشیاء را بردارید، دوباره مجموعه اشیاء را نشان دهید و از او بخواهید شیئ حذف شده را شناسایی کند.

9- یک تصویر نسبتاً مرکب نشان می دهیم و از می خواهیم تا کل و اجزاء آن را به خاطر بسپارد پس از اینکه کودک خوب به تصویر دقت کرد، تصویر را مخفی می کنیم و اجزای تصویر را از وی سؤال می کنیم.

10- از دانش آموز می خواهیم به بیرون از کلاس یا اتاق برود و در غیاب اوجای وسایل یا جای نشستن افراد را عوض می کنیم و از دانش آموز می خواهیم به کلاس یا اتاق برگردد و تغییرات را حدس بزند.

11- چند کارت مقوایی به ابعاد 10×7 سانتی متر تهیه کرده و برروی هر کدام یک واژه می نویسیم. کارت ها را به دانش آموز می دهیم تا واژه ها را به خاطر بسپارد سپس کارت ها را از او می گیریم و یکی دو کارت را از بین       کارت ها برمی داریم و سپس بقیه کارت ها را به دانش آموز برمی گردانیم و می خواهیم بگوید کدام کارت ها را برداشتیم.

12- روی کارت هایی به ابعاد 10×7 سانتی متر (روی هر کارت)، یک واژه را می نویسیم و بعد از برگرداندن آن می خواهیم وازه ها را بخواند، در صورت مؤفقیت کارت ها را بیشتر می کنیم.

13- در مرحله بعد می خواهیم دیکته واژه هایی را که روی کارت ها دیده است روی هوا بنویسد.

14- پس از انجام تمرین های بالا می توان به جای کارت های10×7 از کارت های7×5 سانتی متر که در آن چند کلمه نوشنه شده استفاده کرد تا کودک همزمان چند کلمه را ببیند و به خاطر بسپارد..

 15- پس از انجام تمرین های فوق کارت های مقوایی به ابعاد تقریباً 7×5 سانتی متر تهیه کرده و در آن واژه های هم خانواده می نویسیم.

تهیه وتنظیم:سرگروه آموزشی پایه چهارم دبستان پسرانه استقلال(جناب آقای علی یوسفی)